In Zuid-Zweden wordt de situatie, veroorzaakt door stroomtekorten, steeds onhoudbaarder. Nu waarschuwt het bedrijfsleven dat dit de economische groei belemmert en de werkgelegenheid aantast. "Bedrijven zullen geen miljarden investeringen doen als ze er niet zeker van zijn dat ze voldoende energie zullen krijgen", zegt Anders Carlsson Jerndal, CEO van Pågen. Pågen is een bekende Zweedse producent van brood en gebak. Pågen, opgericht in 1878 en met het hoofdkantoor in Malmö, heeft een marktaandeel van ongeveer 45% in Zweden.
Hoge elektriciteitsprijzen en aanhoudende problemen met de stroomvoorziening hebben ervoor gezorgd dat honderden nieuwe banen in Zuid-Zweden verloren zijn gegaan doordat bedrijven nieuwe investeringen hebben laten varen. Een van de getroffen bedrijven is bakgigant Pågen.
"Onze energiekosten zijn de afgelopen jaren aanzienlijk gestegen, wat uiteraard onze concurrentiepositie verzwakt. We betalen meer elektriciteitsprijzen dan bedrijven in het noorden, wat leidt tot een ongelijk speelveld", zegt Anders Carlsson Jerndal.
Het verschil in elektriciteitsprijzen tussen het noorden en het zuiden bedraagt doorgaans ongeveer 20%. Maar in mei en juni waren de elektriciteitsprijzen in het zuiden drie keer hoger dan in de andere drie elektriciteitsprijszones in Zweden. De elektriciteit geproduceerd door de kerncentrales van Ringhals en Oskarshamn bevindt zich in tariefzone 3, terwijl de zuidelijke regio, inclusief Skåne, Blekinge, Kronoberg, delen van Halland, Västergotland, Kalmar en Ljungköping, zich in tariefzone 4 bevindt. Elke keer dat elektriciteit de grens passeert grens van een tariefzone, stijgt de prijs.
"We waarschuwden voor deze ontwikkeling in 2018-2019, toen een andere reactor in Ringhals zou worden gesloten, maar de autoriteiten en politici luisterden niet naar ons. Als we de meest recente reactor niet hadden gesloten, zouden onze elektriciteitsprijzen zijn de afgelopen jaren 30-35% lager geweest. Nu moeten we opnieuw kernenergie bouwen', zegt Anders Carlsson Jerndal.
"Wij zijn slechts een van de getroffen bedrijven in Zuid-Zweden." Pågen kreeg te maken met drastische stijgingen van de elektriciteitsprijzen na de pandemie en na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne in 2022. Het bedrijf werd gedwongen de klantenprijzen te verhogen, wat resulteerde in een omzetdaling.
“Deze problemen houden ons tegen om te groeien en nieuwe banen te creëren. Maar wij zijn slechts een van de bedrijven in Zuid-Zweden die lijden onder een afnemende concurrentiekracht, zowel nationaal als internationaal. Helaas zijn er anderen die slechter af zijn. Vooral Zuid-Zweden heeft verloren van buitenlandse bedrijven als gevolg van energieproblemen. Bedrijven zullen geen miljarden investeringen doen als ze er niet zeker van zijn dat ze voldoende energie zullen krijgen”, zegt Anders Carlsson Jerndal.
Enkele van de Zweedse industriële bedrijven die de machtscrisis voelen, zijn onder meer het milieuvriendelijke verpakkingsbedrijf voor vloeibare levensmiddelen Ecolean, fabrikant van technische kunststoffen Polykemi, leverancier van gebouwventilatiesystemen Lindab en metaalpoederfabrikant Höganäs AB. Staalbedrijf Areco verhoogde onlangs de productie, maar moest dieselgeneratoren inzetten omdat er niet genoeg elektriciteit was. Het bedrijf is ook van plan een nieuwe fabriek te bouwen.
“Maar die investering stellen we uit tot 2026. Tegen die tijd zal de nieuwe elektriciteitslijn gebouwd zijn”, zegt CEO Peter Areskog.
"Energiebeleid is compleet krankzinnig." Areco is van mening dat het bedrijf vastzit aan het feit dat de elektriciteitsprijzen volledig worden gedicteerd door het Zweedse nationale elektriciteitsnet en het uitgebreide elektriciteitsnet van het regionale elektriciteitsnet Eon. Dit ondermijnt de vrije concurrentie.
"Het energiebeleid is volkomen krankzinnig. We moesten het aannemen van 25-30 mensen uitstellen. Toen veel bedrijven hun investeringen uitstelden, gingen veel banen verloren", zegt CEO Peter Areskog.
In januari meldde de Zweedse zakenkrant Tidningen Näringslivet dat geaggregeerde gegevens van Invest in Skåne aantoonden dat Zweden feitelijk verschillende grote investeringen en 4.500 nieuwe banen verloor als gevolg van het stroomtekort.
"De situatie is zeer zorgwekkend. De energie die we momenteel uit het noorden halen, zal de komende jaren naar industriële projecten in het noorden gaan, wat betekent dat we zelf energie moeten produceren of volledig afhankelijk moeten zijn van import", zegt Jonathan Herrlin, business developer bij Invest in Skåne, vertelde TN in januari.
Maar het gaat niet alleen om het stroomtekort; bedrijven worden ook getroffen door hoge elektriciteitsprijzen en verschillen in elektriciteitsprijzen tussen regio's. Bedrijven in Zuid-Zweden willen een oplossing zien waarbij de elektriciteitsprijzen hetzelfde zijn, ongeacht waar de consument zich in het land bevindt.
“Het Zweedse systeem werkt niet goed. Een uniforme nationale elektriciteitsprijs is haalbaar. Italië en Denemarken hebben verschillende elektriciteitsprijszones, maar de prijs is in het hele land hetzelfde. Het hangt vooral af van de politieke wil om het probleem op te lossen”, aldus Anders Carlsson Jerndal, CEO van Pågen.
Hij is van mening dat de Zweedse energieproblemen door de politiek worden veroorzaakt. De sluiting van kernenergie was een historische vergissing, waaruit blijkt dat Zweden ongetwijfeld regelbare elektriciteit in de energiemix moet opnemen.
"Het duurt minstens tien jaar om een nieuwe kerncentrale te bouwen, maar andere landen kunnen het in 4-5 jaar doen. We moeten zo'n belangrijke beslissing nemen op basis van feiten en wetenschappelijke analyses, in plaats van onprofessionele politici te laten optreden als ingenieurs”, zegt Anders Carlsson Jerndal, CEO van Pågen.